بیت کوین: اولین ارز رمزنگاری شده

شاید واژه بیت کوین به گوش شما خورده باشد و دوست دارید بدانید بیت کوین چیست و چه کاربردهایی دارد. بیت کوین (Bitcoin) یک ارز دیجیتال و مجازی در فضای اینترنت است که چند سالی است توجه بسیاری از افراد را به خود جلب کرده است. اما بیت کوین از کجا می‌آید؟ آیا قانونی است؟ از کجا می‌توان بیت کوین خرید؟ چگونه می‌توان آن را به فروش رساند؟ این ارز دیجیتال در کجا قابل مصرف است؟ چرا به دو ارز دیجیتال «بیت کوین» و «بیت کوین کش» تقسیم شده است؟

ارزهای رمزنگاری شده فقط یک سری کد رایانه‌ای هستند که ارزشی پولی را در خود نگهداری می‌کنند. این کدها توسط رایانه‌هایی با قدرت بالا و البته صرف مقدار زیادی انرژی تولید می‌شوند.

ارز رمزنگاری شده را ارز دیجیتال نیز می‌نامند. ارز رمزنگاری شده و ارز دیجیتال هر دو نوعی پول عمومی هستند که از طریق فرآیند بسیار پیچیده رایانشی تولید شده و میلیون‌ها کاربر رایانه‌ای که در اصلاح «استخراج‌کننده» یا «ماینر» نامیده می‌شوند بر درستی آن نظارت می‌کنند. به همین دلیل امکان جعل این پول تقریبا وجود ندارد.

منظور از «رمزنگاری شده» این است که فرآیندی امنیتی برای حفاظت از تراکنش‌های صورت گرفته با این نوع ارز دیجیتال وجود دارد. این فرآیند همچنین بر تولید «سکه» های جدید نظارت دارد. منظور از «سکه» در یک ارز دیجیتال، مقدار مشخصی از کد رایانه‌ای است.

بیت کوین

بیت کوین نخستین پول رمزنگاری شده‌ای است که در دنیا ایجاد شده است. هنوز مشخص نیست چه کسی این ارز دیجیتال را برای اولین بار خلق کرده است، زیرا ارز رمزنگاری شده در اساس بر مبنای مخفی نگه داشتن هویت کاربران عمل می‌کند. با این وجود، بیت کوین برای اولین بار در مقاله‌ای که توسط یک برنامه نویس با اسم (احتمالا مستعار) ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) منتشر شد، به جهانیان معرفی شد. با این وجود هنوز مشخص نیست که ساتوشی ناکاموتو کیست.

از آنجا که بیت‌ کوین نخستین ارز دیجیتال دنیا بود، سایر ارزهای دیجیتال ایجاد شده پس از آن را آلت کوین (Altcoin) یا «سکه جایگزین» نامیدند. لایت کوین (Litecoin)، دش (Dash)، مونرو (Monero) و اتریوم (Etherum) و صدها سکه دیگر همگی ارزهای دیجیتالی هستند که «آلت کوین» نامیده می‌شوند.

برای نگهداری از بیت کوین باید از ابزاری که اصطلاحا کیف پول (wallet) بیت کوین نام دارد استفاده کرد. کیف پول می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد. بیت کوین را به صورت آفلاین و به صورت سخت‌افزاری ذخیره کرد که آن را «ذخیره سرد» (Cold Storage) می‌نامند. به این ترتیب می‌توان بیت کوین را از گزند سواستفاده و هک‌های احتمالی حفظ کرد. لجر نانو اس (Ledger Nano S) یکی کیف پول محبوب بیت کوین است که از شیوه ذخیره سرد (آفلاین) استفاده می‌کند. در مقابل، اگر ارز دیجیتال در اینترنت ذخیره شود، از اصطلاح «ذخیره گرم» (hot storage) استفاده می‌شود. با این شیوه، دسترسی به بیت‌کوین یا هر نوع ارز دیجیتال از هر نقطه‌ای امکان‌پذیر است، ولی احتمال به سرقت رفتن آن نیز بالا خواهد بود.

البته «ذخیره سرد» هم معایبی به همراه دارد. اگر کاربر نتواند به سخت‌افزار دسترسی داشته باشد (مثلا آن را گم کند)، ارز دیجیتال ذخیره شده در آن برای همیشه از بین می‌رود. تخمین زده می‌شود که تاکنون حدود ۳۰ میلیارد دلار بیت کوین توسط ماینرها و سرمایه‌گذاران گم شده باشد. با این وجود، بیت کوین هنوز هم محبوب‌ترین ارز دیجیتال باقی مانده است.

موضوع بحث درمورد بیت کوین

موارد مختلفی دست به دست هم داده‌اند تا سروصدای زیادی در رسانه‌ها درباره بیت کوین راه بیفتد. از سال ۲۰۱۱ تبهکاران زیادی به خرید تعداد بالایی بیت کوین روی آورند، زیرا به وسیله این ارز رمزنگاری شده می‌توانستند حجم زیادی از پول را به دور از چشم نهادهای قانونی جابه‌جا کنند. به این ترتیب بود که قیمت بیت‌ کوین در آن سال‌ها به شدت بالا رفت.

کلاهبرداری نیز امری رایج در دنیای ارزهای رمزنگاری شده است. بسیاری از سرمایه‌گذاران تازه‌کار و یا حریص تاکنون قربانی کلاهبرداران در این حوزه شده‌اند.

اما شاید اصلی‌ترین دلیل بحث‌برانگیز بودن بیت کوین و آلت کوین‌ ها این باشد که به خاطر ماهیت غیرمتمرکز خود، قدرت را از دست بانک‌های مرکزی و دولت‌ها می‌گیرند.

هیچ نهاد یا سازمانی نمی‌تواند حساب بیت‌کوینی یک نفر را مسدود کند. امکان نظارت ماموران مالیاتی بر نقل و انتقال بیت‌کوینی وجود ندارد. همچنین برای تبادل بیت‌کوین نیاز به بانک و یا هیچ واسطه و شخص ثالثی نیست. در واقع بیت‌کوین را می‌توان همانند قطعات طلایی دانست که در دوره غرب وحشی توسط افراد کشف می‌شد و پلیس محلی و یا نهادهای مالی هیچ نظارتی بر آن نداشتند.

عملیات بیت کوین 

پول رسمی (پول منتشر شده توسط دولت‌ها) توسط فلزات گرانبها (به ویژه طلا) پشتیبانی می‌شود. در واقع ارزش یک اسکناس یا سکه در یک کشور به واسطه طلای موجود در مخازن بانک مرکزی آن کشور است. در واقع اسکناس به خودی خود ارزشی ندارد و صرفا یک تکه کاغذ است و ارزشش نه به خاطر خودش، بلکه به خاطر طلای پشتوانه آن است.

اما بیت کوین یک پول مجازی است که بر خلاف پول رسمی، فاقد هر نوع پشتوانه است و ارزشش به خودش بستگی دارد. همچنین برای تبادل و یا پس‌انداز آن نیاز به هیچ بانکی ندارید. به محض اینکه بیت‌کوینی دریافت کردید، این ارز دیجیتال همانند سکه طلا برایتان خواهد بود. یک سکه طلا به خاطر خودش (کمیاب بودن فلز طلا) ارزش دارد. با این بیت کوین می‌توانید خرید کرده و یا آن را به امید افزایش قیمت در آینده ذخیره کنید.

برای خرج کردن بیت کوین کافی است آن را از «کیف پول» (Wallet) خودتان به «کیف پول» فردی دیگر انتقال دهید. کیف پول یک دیتابیس کوچک و شخصی است که بر روی درایو رایانه یا گوشی هوشمند (در حالت ذخیره سرد) و یا در فضای آنلاین (در حالت ذخیره گرم) قرار می‌گیرد.

امکان جعل بیت کوین تقریبا وجود ندارد. از آنجا که تولید بیت کوین نیاز به توان پردازشی بسیار بالایی دارد، جعل آن از نظر اقتصادی به هیچ وجه به صرفه نیست.

مقررات بیت کوین

ارزش بیت کوین ثابت نیست و هر روز تغییر می‌کند.میلیاردها دلار بیت‌ کوین در دنیا وجود دارد. هر روز نیز مقداری بیت کوین تولید می‌شود تا اینکه در حدود سال ۲۰۴۰ تعداد بیت کوین‌های موجود در بازار به رقم ۲۱ میلیون برسد. گفتنی است در سال ۲۰۱۷ نیمی از این ۲۱ میلیون بیت کوین در دنیا تولید شده بود.بیت کوی کاملا بدون مقررات و دارای الگویی غیرمتمرکز است. هیچ بانک مرکزی در دنیا پشتیبان آن نیست و هیچ بیمه‌ای نیز خسارت ناشی از تغییرات آن را پوشش نمی‌دهد. ارزش بیت کوین به خودش است و هیچ فلز گرانبهایی به عنوان پشتوانه ندارد.

بیت کوین توسط استخراج‌کنندگان یا همان ماینرها به پیش می‌رود. شبکه‌ای گسترده از این کاربران وجود دارد که توان پردازشی رایانه خود را در اختیار شبکه بیت کوین قرار می‌دهند. ماینرها در واقع نقش حسابرس را برای تراکنش‌های بیت کوینی داشته و دفتر کل این ارز دیجیتال (که حاوی اطلاعات هر تراکنش است) را به‌روزرسانی می‌کنند. البته این ماینرها به ازای مقدار کاری که انجام می‌دهند، از سوی این شبکه تعدادی بیت کوین به عنوان حق‌الزحمه دریافت می‌کنند.

تراکنش چگونه توسط بیت کوین ثبت میشود؟

هر بیت کوین دارای یک فایل کم حجم دفتر کل است که اطلاعات مربوط به آن و نیز تراکنش‌هایش را ثبت می‌کند. این فایل را در اصطلاح «بلاک چین» (blockchain) می‌نامند. بلاک چین مربوط به هر کاربر و نیز کیف پول بیت کوینی او منحصر به فرد بوده و بلاک چین‌های دیگر متفاوت است.

همه تراکنش‌ها در یک دفتر کل توزیع شده و غیرمتمرکز ثبت شده و در آن وجود دارد. به این ترتیب می‌تواند از درستی تراکنش صورت گرفته اطمینان یافت و جلوی کلاهبرداری را گرفت. در واقع دیگر کسی نمی‌تواند از یک بیت کوین در دو جا استفاده کند.

نکته مهم: بیت کوین نشانی دیجیتالی کیف پولی صاحبش را در بلاک چین ثبت می‌کند و اطلاعات صاحب آن را ثبت نمی‌کند. به کلامی دیگر، با وجود اینکه درستی تراکنش بیت کوینی به شکل دیجیتال تعیین می‌شود، این تراکنش همچنان بدون درج اطلاعات نام فرستنده و گیرنده بیت کوین خواهد بود.

با وجود اینکه سایر کاربران نمی‌توانند هویت شخصی شما را مشاهده کنند، می‌توانند تاریخچه کیف پول‌تان را ببینند. این امر از این جهت سودمند است که سبب شفافیت و نیز امنیت بیشتر می‌شود.

کارمزد بیت کوین

استفاده از بیت کوین کارمزد اندکی دارد. با این وجود هیچ نوع کارمزد بانکی برای بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال وجود ندارد، زیرا هیچ بانکی در این فرآیند دخالت ندارد. در مقابل، باید کارمزدی جزیی به سه گروه در شبکه بیت کوین بپردازید. سرورهایی پشتیبان شبکه ماینرها (که این سرورها در اصطلاح گره نامیده می‌شوند)، صرافی‌های ارز دیجیتال که بیت کوین‌تان را به دلار، ریال یا هر نوع ارز دیگر تبدیل می‌کنند و نیز استخرهای استخراج (mining pool) هایی که ممکن است در آنها عضو شوید، سه گروهی هستند که شاید کارمزدی دریافت کنند.

صاحبان برخی سرورهای گره در شبکه بیت کوین به ازای هر باری که مقداری بیت کوین را از طریق گره آنها برای کاربری دیگر میفرستید، کارمزدی در حد چند سنت دریافت می‌کنند. همچنین صرافی‌های ارز دیجیتال نیز به ازای تبدیل بیت کوین به ارزهای رایج (نظیر دلار، یورو یا ریال) یا بالعکس نیز کارمزد دریافت می‌کنند. علاوه بر این موارد، برای خرید و فروش بیت کوین می‌توان به سراغ خودپرداز بیت کوین که در برخی شهرهای دنیا وجود دارد رفت.

همچنین برخی استخرهای استخراج بیت‌ کوین نیز درصد اندکی را به عنوان کارمزد پشتیبانی دریافت کرده و یا از کاربرانی که به این استخرها می‌پیوندند کارمزد کمی دریافت می‌کنند. با وجود اینکه تراکنش با بیت کوین کارمزد و هزینه دارد، این کارمزدها به مراتب کمتر از کارمزدهای معمول بانکی برای انتقال پول است.

تولید بیت کوین به چه صورت است؟

هر کاربر معمولی با استفاده از یک رایانه با سخت‌افزار قدرتمند می‌تواند بیت کوین جدید ایجاد کند. بیت کوین در فرآیندی جالب که در اصطلاح استخراج پول رمزنگاری شده (cryptocurrency mining) نام دارد استخراج می‌شود و افرادی که این سکه‌ها را استخراج می‌کنند نیز ماینر (miner) نامیده می‌شوند. بیت کوین محدودیتی ۲۱ میلیون واحدی دارد و این بدان معناست که پس از استخراج این ۲۱ میلیون سکه، دیگر امکان استخراج سکه بیشتر وجود ندارد. گفتنی است تاکنون بیش از ۱۱ میلیون بیت کوین استخراج شده است.برای استخراج بیت کوین باید رایانه خود را به صورت ۲۴ ساعته برای حل مسایل پیچیده محاسباتی با نام «گواه اثبات کار» (proof of work) در اختیار شبکه بیت‌کوین قرار دهید. هر یک از این مسایل دارای مجموعه‌ای از جواب‌های احتمالی ۶۴ رقمی است. اگر رایانه خانگی‌تان به صورت ۲۴ ساعته روشن باشد شاید بتوانید در طی چند روز، یک مساله بیت‌کوین را حل کنید. هر رایانه خانگی به این ترتیب می‌تواند هر روز بین ۵۰ تا ۷۵ سنت به دست آورد. در مقابل، اگر ۳۶ رایانه قوی به صورت همزمان به این کار بپردازند شاید بتوانند هر روز تا ۵۰۰ دلار هم به دست آورند.

البته باید دقت داشته باشید که اگر سخت‌افزار رایانه‌ای قوی ندارید و به تنهایی به استخراج بیت کوین می‌پردازید، هزینه برق‌ مصرفی‌تان از این درآمد بیشتر شود. استخراج بیت کوین در هنگامی که چند ماینر در یک گروه جمع شده و سخت‌افزارشان را در کنار هم قرار می‌دهند صرفه اقتصادی دارد. جالب اینجاست که همین نیاز به سخت‌افزار قدرتمند و هزینه بالای برق یکی از مواردی است که جلوی بسیاری از تلاش‌ها برای اختلال در شبکه بیت‌ کوین و سواستفاده از آن را می‌گیرد. گفتنی استخراج بیت کوین با پردازنده (CPU) یا کارت گرافیک (GPU) سود چندانی ندارد. در مقابل برای استخراج حرفه‌ای باید از سخت‌افزاری خاص به نام اسیک (ASIC) استفاده شود.